Wyniki badań

Wyniki badań prowadzonych w czasie projektu są przedstawione w formie raportu naukowego. Dodatkowo powstało 7 „Snapshotów”, czyli streszczeń raportu wraz z wnioskami i rekomendacjami dla 7 różnych grup odbiorów. Raport naukowy i snapshoty są dostępne w języku polskim oraz w języku angielskim. Wprowadzenie do snapshotów zostało również zrealizowane w formie filmów wideo z lektorem Polskiego Języka Migowego (PJM) do wersji polskiej oraz z lektorem International Sign (IS) do wersji angielskiej. Raport i snapshoty w języku angielskim znajdują się w zakładce „English”.

SNAPSHOTY

1. Snapshot dla organizacji pozarządowych

Organizacje pozarządowe wspólnie z placówkami oświatowymi najbardziej aktywnie animują uczestnictwo w kulturze osób Głuchych w Polsce. Szczególnie istotna jest ich rola wśród dorosłych niesłyszących, którzy w znacznie mniejszym stopniu uczestniczą w życiu kulturalnym organizowanym i animowanym przez placówki edukacyjne. Duże znaczenie w intensyfikacji działań mają fundusze Unii Europejskiej.

2. Snapshot dla Instytucji Kultury

Instytucje kultury w ramach działań własnych podejmują bardzo mało inicjatyw na rzecz aktywizacji społeczno-kulturalnej osób g/Głuchych, można mówić jedynie o pojedynczych przykładach w skali kraju. Często są to działania wynikające z dobrych relacji ze szkołami, ośrodkami opiekuńczo-wychowawczymi dla niesłyszących, czy organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób g/Głuchych. Niestety te działania mają charakter okazjonalny.

3. Snapshot dla jednostek publicznych (w tym Jednostek Samorządu Terytorialnego)

Jednostki publiczne, w szczególności system oświaty, znajdują się zarówno w początkowych etapach socjalizacyjnych i kulturowych osób g/Głuchych, jak i w etapach kolejnych. Z przykrością należy stwierdzić, że nie ma w Polsce instytucji publicznej, która została powołana jedynie do obsługi osób Głuchych. Niedawno powołana Polska Rada Języka Migowego nie jest odrębnym podmiotem prawnym, lecz stanowi organ dorad¬czy ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.

4. Snapshot dla Głuchych

Poniżej przedstawiamy katalog najważniejszych aktów prawnych, norm regulujących nasze życie, wraz z komentarzem, jakie dokładnie prawa w zakresie uczestnictwa w kulturze nam one zapewniają. Warto zaznaczyć że nie wszyscy chcemy w kulturze uczestniczyć, zazwyczaj z niechęci lub jej nieznajomości. Rozpowszechniajmy znajomość praw w naszym kręgu jak i promujmy Kulturę Głuchych. Nieznajomość prawa szkodzi, jak mówi stare przysłowie. A więc pamiętajmy o naszych prawach!

5. Snapshot dla Głuchych Artystów

Nie bójmy się chcieć odnieść artystyczny sukces, Głuchy Artysta może tego dokonać. Głusi Artyści rozwijali się inaczej od rówieśników i inaczej rozumieją otaczający ich świat. To jest nasz atut, doceniajmy go. Promujmy naszych artystów. Zaś Artyści już wypromowani, niech się nie odcinają od środowiska, z którego pochodzą. Co z tożsamością i jaki jest portret Głuchego Artysty?

6. Snapshot dla dziennikarzy

Przygotowaliśmy dla Państwa zbiór podstawowych informacji o środowisku Głuchych, aby media nie powielały krzywdzących komunikatów. Znajdą Państwo tutaj popularne mity i nierozpowszechnione fakty, szybki kurs savoir-vivre Głuchych, najważniejsze pojęcia i istotne dla
Głuchych wydarzenia.

7. Snapshot dla specjalistów od PR

Kogo nazywać głuchym a kogo Głuchym? W jaki sposób przedstawiać Głuchych w materiałach prasowych? Za pomocą jakiej symboliki? Najlepsze sposoby na dotarcie do Głuchych? Na te i inne pytania znajda Państwo odpowiedzi w tym krótkim streszczeniu raportu na temat uczestnictwa w Kulturze Głuchych – snapshocie dla specjalistów od PR.

RAPORTY

1. Raport z Analizy Semiotycznej określającej charakterystykę cech dystynktywnych twórczości artystycznej osób niesłyszących i wyznaczenie kanonu tej twórczości

Kultura Głuchych jest niezwykle ciekawym, ale wciąż trudnym do zdefiniowania zjawiskiem. Analizując szanse i bariery w aktywności kulturalnej i artystycznej osób niesłyszących w Polsce, należy się przyjrzeć także samej twórczości osób Głuchych. Stanowi ona ważny element, kluczowy wyznacznik społecznego funkcjonowania głuchych, ale przede wszystkim Głuchych – którzy postrzegają samych siebie przez pryzmat aktywnego uczestnictwa w Kulturze Głuchych. Analizując fotografie, obrazy, rysunki, poezję, migane storytelling, próbujemy powoli, krok po kroku zdekodować, odkryć, zrozumieć i opisać ten niezwykły fenomen kulturowy przez pryzmat dzieł sztuki, które ten fenomen współtworzą. Staramy się opisać jego kanoniczność, cechy dystynktywne, staramy się odkryć ten niezwykły świat, który Głusi Artyści próbują nam pokazać.

2. Analiza profilu uczestnictwa w kulturze osób niesłyszących w Polsce - Raport cząstkowy przygotowany na podstawie wyników badań kwestionariuszowych

Niniejszy raport cząstkowy został opracowany w ramach projektu „Nie Bądź Głuchy na Kulturę” realizowanego w ramach Programu Obserwatorium Kultury. Przedstawia profil uczestnictwa w kulturze osób niesłyszących na podstawie analizy wyników ponad 800 ankiet indywidualnych przeprowadzonych wśród społeczności g/Głuchych w całym kraju. Kwestionariusz ankiety zawierał 33 pytania otwarte i zamknięte. Każde pytanie odnosiło się do jednego zagadnienia. Kwestionariusz opracowano w języku polskim i w tym języku respondent mógł sam udzielać odpowiedzi. Istniała również równoległa wersja ankiety w języku migowym i opcja wypowiedzi w tym języku, ponieważ specjalnie przeszkoleni ankieterzy legitymowali się biegłą znajomością obu języków. Ponieważ nie istnieje centralny rejestr osób niesłyszących w Polsce, który posłużyłby za operat i pozwoliłby wylosować próbę do badań, zdecydowano się na przeprowadzenie badań na dużej ogólnopolskiej próbie dobranej w sposób kwotowy. Podstawą doboru były takie cechy społeczno-demograficzne jak wiek, płeć oraz wielkość miasta zamieszkania. Z powodu braku danych o rozkładzie wskazanych cech społeczno-demograficznych całej populacji głuchych zdecydowano się arbitralnie przyjąć względnie równe kwoty, aby mieć możliwość porównywania sytuacji osób g/Głuchych w poszczególnych kategoriach. Podczas analizy zebranych danych okazało się, że pod wieloma względami istnieją podobieństwa w uczestnictwie w kulturze ogółu Polaków, jak i społeczności g/Głuchych. Podobnie jak w całym społeczeństwie polskim, tak i wśród osób niesłyszących telewizja pozostaje podstawowym medium uzyskiwania informacji, rozrywki i uczestnictwa w kulturze, choć zdecydowanie największą przeszkodą w pełniejszym uczestnictwie w kulturze jest brak napisów i tłumaczeń na język migowy.

3. Raport z analizy obowiązujących w Polsce ram instytucjonalnych oraz podejmowanych przez instytucje publiczne i pozarządowe inicjatyw wpływających na aktywność kulturalną osób niesłyszących, zrealizowany metodą desk research

Niniejszy raport cząstkowy został opracowany w ramach projektu „Nie Bądź Głuchy na Kulturę” realizowanego w ramach Programu Obserwatorium Kultury. Zawiera wyniki analizy działań (projektowych i pozaprojektowych) realizowanych przez samorządowe i rządowe instytucje kultury, organizacje pozarządowe i przedsiębiorstwa skierowane do osób głuchych, ale także te skierowane do szerszej grupy, ale w różny sposób angażujące osoby g/Głuche. Zespół badawczy pracował metodą desk research poddając analizie: strony internetowe projektów i wybranych podmiotów działających w sferze kultury, raporty i sprawozdania z realizacji projektów, raporty i analizy dotyczące tematu, materiały prasowe, wywiady, komentarze, wpisy i wszelkie inne materiały, dostępne w Internecie, ale także uzyskane bezpośrednio w wywiadach pogłębionych. Z przeanalizowanych projektów wynika, że projekty o charakterze edukacyjno-kulturalnym stanowią niewielką część wśród tych skierowanych do g/Głuchych. Ponadto posiadają one niskie budżety. Z reguły nie są to również projekty ogólnopolskie. Wśród działań realizowanych w ramach projektów najczęściej jest to udostępnienie osobom g/Głuchym wybranych treści kulturowych, a także studia nad językiem migowym. Większość projektów nie ma charakteru integracyjnego (niesłyszących ze słyszącymi). Znaczna część projektów z różnych przyczyn nie jest kontynuowana. Celem zespołu badawczego było również zweryfikowanie dobrych praktyk w zakresie dotychczasowej działalności artystyczno-kulturalnej na rzecz osób głuchych, jak również barier programowych i systemowych utrudniających realizację działań na rzecz osób głuchych. W rezultacie analizy treści będących przedmiotem niniejszego rozdziału powstał również wstępny katalog rekomendacji dla podmiotów chcących realizować działania na rzecz osób głuchych.

4. Raport z wywiadów przeprowadzanych w grupach fokusowych

Niniejszy raport cząstkowy został opracowany w ramach projektu „Nie Bądź Głuchy na Kulturę” realizowanego w ramach Programu Obserwatorium Kultury. Przedstawia profil uczestnictwa w kulturze osób niesłyszących. Zawiera omówienie wyników szesnastu wywiadów w grupach fokusowych zrealizowanych w całej Polsce. Uczestnikami fokusów były osoby głuche aktywnie działające w sferze kulturalno-artystycznej zarówno w środowisku osób słyszących, jak i niesłyszących. Osoby te zostały potraktowane jako grupa ekspertów, których odpowiedzi mają głębszy i bardziej precyzyjny charakter niż odpowiedzi pozyskane w badaniach kwestionariuszowych. Intencją wywiadów grupowych było ujawnienie motywacji i postaw, którymi kierują się g/Głusi podejmując działalność artystyczną bądź kulturalną. Fokusy pomogły również sprecyzować bariery społeczne, psychologiczne, emocjonalne czy kulturowe względem aktywności g/Głuchych w obszarze sztuki i kultury. Przeprowadzone wywiady grupowe przyczyniły się do powstania katalogów rekomendacji dla osób i instytucji odpowiedzialnych za konstruowanie i prezentowanie oferty artystycznej. Właściwe zastosowanie tych rekomendacji pozwoli zniwelować bariery w dotarciu do g/Głuchych z proponowanymi ofertami wydarzeń kulturalnych oraz podnieść wewnętrzną motywację w społeczności g/Głuchych do pełniejszego udziału w proponowanych wydarzeniach.

5. Raport z analizy Indywidualnych Wywiadów Pogłębionych (IDI)

W indywidualnych wywiadach pogłębionych wzięło udział 30 respondentów. Były nimi osoby doświadczone w działalności na rzecz środowiska osób głuchych w Polsce zarówno nauczyciele, animatorzy, jak i działacze organizacji pozarządowych. Zebrany materiał stanowi ważne źródło informacji, koniecznych do udzielenia odpowiedzi na podstawowe pytania badawcze. Respondenci mają bowiem kontakt zarówno ze środowiskiem osób głuchych, jak i z resztą społeczeństwa. Są zatem swego rodzaju łącznikami, dzięki którym osoby głuche mają szansę nawiązać szerszy kontakt ze społeczeństwem. Jest to sprawą szczególnie ważną, gdyż respondenci odpowiadają również za kontakt środowiska głuchych z otoczeniem instytucjonalnym, dzięki czemu niesłyszący mają szansę na realizację wielu swoich potrzeb. Wieloletnie doświadczenie w działalności na rzecz osób głuchych pozwala uznać respondentów za ekspertów w kwestiach związanych z życiem społecznym i aktywnością kulturalną osób głuchych.

6. Raport Finalny – Analiza szans i barier osób głuchych w życiu artystyczno-kulturalnym w Polsce

Niniejszy raport przedstawia wyniki badań zebranych w trakcie projektu Nie Bądź Głuchy na Kulturę Analiza szans i barier dla uczestnictwa głuchych w życiu kulturalno-artystycznym dofinansowanym ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Obserwatorium kultury. Projekt zaplanowany był na 18 miesięcy (od czerwca 2013 do grudnia 2014) i zakładał zrealizowanie kompleksowych badań w temacie kultury głuchych w Polsce. Realizatorem projektu była Krakowska Fundacja Rozwoju Edukacji Niesłyszacych im. Marka Mazurka „Między uszami” w partnerstwie z firmą Far Beyond Business. Za stronę naukową odpowiedzialny był zespół badawczy z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Najważniejsze cele projektu dotyczyły analizy dotychczasowej działalności instytucji i organizacji kulturalnych na rzecz osób głuchych, zweryfikowania postaw, świadomości i motywacji samych osób głuchych względem aktywności w życiu kulturalno artystycznym oraz analizy różnych form artystycznych tworzonych przez głuchych artystów. Metodologia badań obejmowała: wywiady indywidualne, wywiady fokusowe z osobami głuchymi, desk research oraz analizę semiotyczną. W wyniku przeprowadzonych badań powstały katalogi rekomendacji przeznaczone dla instytucji kultury, organizacji pozarządowych, jednostek samorządu terytorialnego przedstawiające propozycje działań mających na celu zwiększenie aktywności w życiu kulturalno-artystycznym osób głuchych. Nie postawiono żadnej tezy ani hipotezy badawczej – badania miały charakter opisowy. Dokonano analizy obowiązujących w Polsce ram instytucjonalnych oraz podejmowanych przez instytucje publiczne i organizacje pozarządowe inicjatyw wpływających na aktywność kulturalną osób niesłyszących. Zebrane dane pozwoliły określić, jaka jest rola instytucji publicznych w zakresie aktywizacji artystyczno kulturalnej osób niesłyszących w Polsce oraz jakie są działania organizacji pozarządowych w tym obszarze. Celem zespołu badawczego było również zweryfikowanie dobrych praktyk w zakresie dotychczasowej działalności artystyczno-kulturalnej na rzecz osób głuchych, jak również barier programowych i systemowych utrudniających realizację działań na rzecz osób głuchych. Projekt zakładał również określenie profilu uczestnictwa w kulturze osób niesłyszących. Dokonano tego na podstawie analizy wyników ponad 800 ankiet indywidualnych, przeprowadzonych wśród społeczności g/Głuchych w całym kraju. Kwestionariusz ankiety zawierał 33 pytania otwar6 te i zamknięte. Każde pytanie odnosiło się do jednego zagadnienia. Kwestionariusz opracowano w języku polskim, istniała również równoległa wersja ankiety w języku migowym. Oprócz powyższego, analizą objęto również twórczość artystyczną osób głuchych (w tym w wymiarze językowym). Analizie poddane zostały dzieła w kategoriach: rysunek, malarstwo, fotografia, tekst pisany, migane storytelling i grafika komputerowa. Badanie to miało charakter analizy źródeł zastanych. Analiza semantyczna realizowana była w dwóch kontekstach analitycznych. Pierwszym, ikonograficznym, którego celem było rozpoznanie, opis i klasyfikacja pewnych stałych tematów i motywów, a zwłaszcza symboli, atrybutów, emblematów, personifikacji, alegorii; oraz wskazanie kontekstu kulturowego, politycznego, religijnego, w którym dzieło powstało i funkcjonuje. Drugim, systemowy, w którym dzieło sztuki jest przedstawione jako system dynamiczny, tzn. jako element sytuacji estetycznej budowanej przez relacje: dzieło sztuki – artysta odbiorca – świat człowieka – system wartości. Reasumując, w analizie prac reprezentujących poszczególne kategorie podjęto próbę odpowiedzi na pytanie: Czy artyści niesłyszący przejawiają specyficzny sposób widzenia świata? Innymi słowy: czy w ich pracach można dostrzec pewne cechy dystynktywne? Przedstawiono charakterystykę i cechy dystynktywne twórczości artystycznej osób głuchych oraz próbę wyznaczenia kanonu tej twórczości. Na koniec omówiono interpretacje danych zgromadzonych podczas trwania projektu. Raport zawiera również słownik kluczowych pojęć występujących w niniejszym tekście.